Ως “ενσωμάτωση”, ή διαφορετικά, ένταξη της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση νοείται η συστηματική διδασκαλία της στο πλαίσιο των διδασκομένων μαθημάτων κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος. Η ιδανική μορφή ενσωμάτωσης της Υ.Α.Ε. συνίσταται στο να καταστεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας των μαθητών, των φοιτητών ή των νέων που συμμετέχουν σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένου του θεσμού της μαθητείας, καθώς και των γονέων και του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Εάν τα παιδιά αρχίσουν να αποκτούν γνώσεις σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία ενώ ακόμη μαθαίνουν ανάγνωση και γραφή, οι γνώσεις αυτές θα διαμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται, παίζουν και ζουν. Αναπτύσσουν με τον τρόπο αυτό έναντι της ασφάλειας και της υγείας μια στάση που θα τα συνοδεύει καθ’ όλη τη διάρκεια της προσωπικής αλλά και της εργασιακής τους ζωής.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό: Η Υ.Α.Ε. είναι προτιμότερο να ενσωματώνεται στα επιμέρους μαθήματα παρά να διδάσκεται ως αυτοτελές μάθημα. Η βιωματική μάθηση βάσει δραστηριοτήτων και τα παραδείγματα από την πραγματική ζωή συμβάλλουν στη μεταφορά του μηνύματος από το σχολείο ή την εκπαιδευτική μονάδα στην καθημερινότητα των παιδιών και των νέων.

Τα βασικά μηνύματα μπορούν να επαναλαμβάνονται ποικιλοτρόπως στις επιμέρους ηλικιακές ομάδες, καλύπτοντας όλο το ηλικιακό φάσμα, από τους μαθητές δημοτικής εκπαίδευσης, έως τους σπουδαστές των σχολών επαγγελματικής κατάρτισης.

Ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι ώστε να ενσωματωθεί η ευαισθητοποίηση για θέματα υγείας και ασφάλειας

στην εκπαίδευση των νέων; Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε όλη την Ευρώπη, τα οποία αποδεικνύουν την αποτελεσματική «ενσωμάτωση» της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση. Από τα παραδείγματα αυτά προκύπτει ότι:

• τα προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά πρέπει να αξιοποιούν τη φαντασία και το παιχνίδι
• τα προγράμματα μπορούν να αξιοποιούν το περιβάλλον των παιδιών για την άντληση παραδειγμάτων κινδύνου, ενδεχομένως με τη συμμετοχή των γονέων στη διαδικασία
• η Υ.Α.Ε μπορεί να ενσωματώνεται στη διδασκαλία άλλων μαθημάτων ή να διδάσκεται ανεξάρτητα
• η διδασκαλία των θεμάτων αυτών θα πρέπει να ξεκινά από τα αρχικά στάδια της εκπαίδευσης των παιδιών
• στην εκμάθηση της Υ.Α.Ε. ως δεξιότητας απαραίτητης για τη ζωή πρέπει να συνεργάζονται οι διδάσκοντες με τους εργοδότες, τους εργαζομένους και τους εκπροσώπους αυτών, τους γονείς και μαθητές, καθώς και με τους επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας και της ασφάλειας
• η εκπαίδευση στην Υ.Α.Ε. πρέπει να συνδυάζει θεωρία και πράξη
• οι διδάσκοντες και οι εκπαιδευτές πρέπει να είναι καταρτισμένοι στην εκπαίδευση σε θέματα κινδύνων και την Υ.Α.Ε., ενώ επίσης πρέπει να τους παρέχονται κατάλληλα εκπαιδευτικά μέσα για να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των μαθητών.

Το μοντέλο της «ολιστικής προσέγγισης» του σχολικού/εκπαιδευτικού περιβάλλοντος αποτελεί το ιδανικό μοντέλο για την ενσωμάτωση της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, ενώ η δικτύωση και η συνεργασία με τις αρχές Υ.Α.Ε. αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους που συμβάλλουν στην επιτυχία της όλης προσπάθειας.

Το μοντέλο της «ολιστικής προσέγγισης» συνδυάζει την εκπαίδευση και τη διαχείριση των σχολικών/εκπαιδευτικών μονάδων. Οι μαθητές και το προσωπικό συνεργάζονται για να καταστήσουν το σχολείο ασφαλή και υγιή χώρο εργασίας και μάθησης μέσω:

• διαχείρισης της εκπαίδευσης σε θέματα κινδύνων και Υ.Α.Ε., π.χ. μέσω της συμμετοχής των μαθητών σε δραστηριότητες εντοπισμού κινδύνων
• της εκπαίδευσης για θέματα υγείας και της προαγωγής της υγείας, π.χ. μέσω πρωτοβουλιών για υγιή σχολεία
• δράσεων για την προαγωγή της αξιοπρέπειας και του σεβασμού όλων των παραγόντων της σχολικής ζωής, π.χ. μέσω ενημερωτικών εκστρατειών για την πάταξη του φαινομένου του εκφοβισμού
• δράσεων μέριμνας για το περιβάλλον, π.χ. δράσεων επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης απορριμμάτων.

Περιπτωσιολογικές μελέτες δείχνουν ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στη λειτουργικότητα του μοντέλου της «ολιστικής προσέγγισης» του σχολικού/εκπαιδευτικού περιβάλλοντος:

• ανάληψη επιτελικού ρόλου από τον διευθυντή της εκάστοτε σχολικής μονάδας με στόχο την παροχή κινήτρων προς το προσωπικό και τους μαθητές για ενσωμάτωση της Υ.Α.Ε.
• συμμετοχή των μαθητών, των γονέων και του προσωπικού της σχολικής μονάδας
• παροχή πρακτικής υποστήριξης και εργαλείων (όπως η εκπαιδευτική εργαλειοθήκη «Ο Napo για τους εκπαιδευτικούς»)
• εκπαίδευση των εκπαιδευτικών
• δικτύωση μεταξύ σχολείων/εκπαιδευτικών μονάδων
• συνεργασία μεταξύ αρχών Υ.Α.Ε. και εκπαιδευτικών αρχών
• πρακτικό πνεύμα και σύνδεση της εκπαίδευσης σχετικά με τους κινδύνους με τα διδασκόμενα μαθήματα.

Οι αυριανοί εργαζόμενοι χρειάζονται στέρεες βάσεις σε θέματα υγείας και ασφάλειας που αφορούν τη μελλοντική σταδιοδρομία τους. Αυτό δεν συνεπάγεται μόνο την απλή γνώση των κανονισμών και τη συμμόρφωση προς αυτούς, η διαχείριση των επαγγελματικών κινδύνων και η νοοτροπία Υ.Α.Ε. πρέπει να συνιστά αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ανθρώπων και όχι προαιρετική επιλογή.

Οι νέοι πρέπει να εισέρχονται στην αγορά και στους χώρους εργασίας ευαισθητοποιημένοι σε θέματα Υ.Α.Ε. και με καλλιεργημένη τη νοοτροπία της πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων. Γι΄ αυτό και η εκπαίδευση στις βασικές αρχές και τα σημαντικότερα θέματα Υ.Α.Ε. θα πρέπει να προηγείται της εισόδου των νέων στον κόσμο της εργασίας. Πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος των σχολείων και των σχολών μέσης, ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης και να είναι προσαρμοσμένη στην καθημερινή πραγματικότητα του εργασιακού βίου.

Στόχος είναι, οι σημερινοί μαθητές –κατά προτεραιότητα από την επαγγελματική εκπαίδευση- αλλά και οι φοιτητές μηχανικής, σχεδίου, αρχιτεκτονικής, ιατρικής ή διοίκησης επιχειρήσεων, να είναι αυριανοί επαγγελματίες, ευαισθητοποιημένοι στο θέμα των επαγγελματικών κινδύνων και καλά ενημερωμένοι σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία.

Η καλλιέργεια των αξιών αυτών στους νέους από μικρή ηλικία και όσο το δυνατόν νωρίτερα, θα συμβάλλει στην προαγωγή της πρόληψης των κινδύνων στους χώρους εργασίας. Γι΄ αυτό και η «ενσωμάτωση» της Υ.Α.Ε. σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης είναι ζωτικής σημασίας για την καλλιέργεια της νοοτροπίας πρόληψης.

Η διδασκαλία με αντικείμενο την ευαισθητοποίηση απέναντι στους κινδύνους και την Υ.Α.Ε. πρέπει να αντιμετωπίζεται ως θέμα υψηλής προτεραιότητας από όλους όσοι ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση και την προστασία των νέων. Στην ιδανική περίπτωση, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα έπρεπε κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου τους να αποκτούν γνώσεις σε θέματα Υ.Α.Ε. μέσω προγραμμάτων κατάρτισης και να μαθαίνουν πώς να εντάσσουν την εκπαίδευση για τη διαχείριση των κινδύνων στην καθημερινή εργασία τους. Εάν μια επιτυχής ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων στο σχολικό πρόγραμμα διδασκαλίας αποτελεί πρόκληση, τότε η εισαγωγή της στα εκπαιδευτικά προγράμματα για τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς ή στα προγράμματα κατάρτισης των εν ενεργεία εκπαιδευτικών, είναι μια ακόμα πιο δύσκολη υπόθεση.

Υπάρχουν παραδείγματα σχετικών καλών πρακτικών από όλο τον ευρωπαϊκό χώρο, όπου παρουσιάζονται διάφορες προσεγγίσεις και μέθοδοι. Μέσω αυτών καταδεικνύεται η εξάρτηση της επιτυχίας της προσπάθειας αυτής από την υιοθέτηση μιας ρεαλιστικής προσέγγισης, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τις συνθήκες τόσο των σχολικών/εκπαιδευτικών μονάδων, όσο και των προγραμμάτων εκπαίδευσης των μελλοντικών εκπαιδευτικών.

Επισημαίνεται, η αξία της κατάρτισης που υποστηρίζει μια ολιστική προσέγγιση του σχολικού περιβάλλοντος, όπου συνδυάζεται η παροχή εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων με τη βιωματική και συμμετοχική διαχείριση της Υ.Α.Ε και έχει ως απώτερο στόχο τη διασφάλιση υγιών και ασφαλών συνθηκών εργασίας για τους εκπαιδευτικούς και ενός υγιούς και ασφαλούς μαθησιακού/εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για μαθητές και φοιτητές αντίστοιχα.

Σε κάθε περίπτωση, θέματα ζωτικής σημασίας αποτελούν η ανάπτυξη σχετικών συνεργασιών και η διασφάλιση της δέσμευσης όλων των κύριων ενδιαφερόμενων, καθώς και η ανταλλαγή πρακτικών και εμπειριών.

Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψη ότι:

• ο αριθμός των νέων που τραυματίζονται κατά τη διάρκεια της εργασίας είναι πολύ μεγάλος,
  
• ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι εργαζόμενοι ηλικίας από 18 έως 24 ετών έχουν τουλάχιστον 50% περισσότερες πιθανότητες να πέσουν θύματα μη μοιραίου θανατηφόρου ατυχήματος στον χώρο εργασίας σε σχέση με τους εργαζομένους άλλων ηλικιακών ομάδων,
• τα ατυχήματα δεν αποτελούν τον μοναδικό κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι νέοι, δεδομένου ότι είναι περισσότερο επιρρεπείς σε προβλήματα υγείας που εξελίσσονται σε βάθος χρόνου ως χρόνιες παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία,

απαιτείται:

• Μια συνολική, συνεκτική στρατηγική, για την προαγωγή νοοτροπίας πρόληψης στους μελλοντικούς εργαζόμενους και εργοδότες ήδη από το σχολικό/ εκπαιδευτικό περιβάλλον όπου είναι επιβεβλημένη η ενσωμάτωση των αρχών της υγείας και ασφάλειας στην εργασίας (Υ.Α.Ε.) τόσο σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, όσο και στην αρχική επαγγελματική κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της μαθητείας στους χώρους εργασίας.
• Εάν τα παιδιά και οι νέοι εξοικειωθούν με μια ασφαλή και υγιή συμπεριφορά, εάν ευαισθητοποιηθούν απέναντι στους κινδύνους και εάν μάθουν να διαμορφώνουν το δικό τους υγιές και ασφαλές περιβάλλον, αναμένεται ότι η μελλοντική επαγγελματική -αλλά και η προσωπική τους- ζωή θα είναι περισσότερο ασφαλής και υγιής.
• Πίσω από τα στατιστικά στοιχεία κρύβονται ατομικές προσωπικές ιστορίες: νέοι που είναι υποχρεωμένοι να ζουν με τις συνέπειες ατυχημάτων που υπέστησαν και με επιβαρυμένη υγεία για την υπόλοιπη ζωή τους και νέοι που πεθαίνουν ενώ είχαν ολόκληρη τη ζωή μπροστά τους.

• καινοτομία των παραδειγμάτων
• παραδείγματα όπου επιδεικνύουν αποτελεσματική (και κατά προτίμηση αξιολογούμενη) διαδικασία ενσωμάτωσης των αρχών της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση
• παραδείγματα με βιώσιμα αποτελέσματα (μεσοπρόθεσμης ή μακροπρόθεσμης διάρκειας)
• παραδείγματα με μεγάλη μεταβιβασιμότητα μεταξύ των Κρατών-Μελών, των διαφορετικών επιπέδων εκπαίδευσης ή των διαφορετικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
• παραδείγματα που καλύπτουν τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν ποικιλία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
• παραδείγματα από όσο το δυνατόν περισσότερα Κράτη-Μέλη.

1. «Ολιστική προσέγγιση». Τα παραδείγματα που υιοθετούν την «ολιστική» προσέγγιση βασίζονται σε μια περισσότερο εκτενή αντίληψη σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια, όπου συμπεριλαμβάνονται η διάσταση της σωματικής, της ψυχικής και της κοινωνικής ευημερίας/ευζωϊας (well-being). Επιπρόσθετα, εστιάζουν σε μια σφαιρική θεώρηση του σχολικού περιβάλλοντος, όπου συμπεριλαμβάνονται η «σχολική κουλτούρα», το μαθησιακό περιβάλλον (μαθητές) και το εργασιακό περιβάλλον (εκπαιδευτικοί).
2. «Προσέγγιση προγράμματος σπουδών». Τα παραδείγματα που υιοθετούν την προσέγγιση που βασίζεται στο πρόγραμμα σπουδών -όπου επιδιώκεται η ενσωμάτωση της υγείας και της ασφάλειας στο περιεχόμενο του σχολικού προγράμματος (διδακτέα ύλη)-, δεν περιορίζουν το θέμα σε ένα μόνο γνωστικό αντικείμενο. Υποστηρίζουν την ενσωμάτωση της υγείας και της ασφάλειας ως ένα θεματικό αντικείμενο οριζόντιας δράσης στο σύνολο του προγράμματος σπουδών, με άλλα λόγια σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης και σε πολλά και διαφορετικά γνωστικά πεδία (π.χ. γλώσσες, φιλολογία, μαθηματικά κ.λπ.).
3. «Προσέγγιση περιβάλλοντος εργασίας». Τα παραδείγματα που υιοθετούν την προσέγγιση που βασίζεται στο περιβάλλον εργασίας εστιάζουν στη μετάβαση από το σχολείο στο περιβάλλον των διαφόρων χώρων εργασίας, με άλλα λόγια προετοιμάζουν τους μαθητές να αναλάβουν υπευθυνότητες σχετικά με τα ζητήματα υγείας και της ασφάλειας στο πραγματικό εργασιακό περιβάλλον, ή τους ευαισθητοποιούν σχετικά με τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον ως εργαζόμενοι εν γένει ή ειδικότερα σε ένα συγκεκριμένο κλάδο επαγγελματικής δραστηριότητας, συμμετέχοντας σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης ή προγράμματα μαθητείας.

• ένα «πρότυπο μοντέλο» για την ενσωμάτωση των αρχών της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση (το οποίο προτείνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία ως προϊόν της διαδικασίας διερεύνησης, ανάλυσης και ανασύνθεσης των βασικών συστατικών στοιχείων και χαρακτηριστικών των παραδειγμάτων καλής πρακτικής από όλο τον ευρωπαϊκό χώρο)
• επιλεγμένα παραδείγματα καλής πρακτικής με ιδιαίτερο ενδιαφέρον (όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα της εθελοντικής ένωσης ΦΑΟΣ από την Ελλάδα, για τη διασφάλιση της υγείας και την προστασία των μαθητών στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και το ευρύτερο σχολικό περιβάλλον).

Για την προαγωγή μιας φιλοσοφίας πρόληψης στους μελλοντικούς εργαζόμενους και εργοδότες, είναι επιβεβλημένη η ενσωμάτωση των αρχών της υγείας και ασφάλειας στην εργασία (Υ.Α.Ε.) στην εκπαίδευση. Υπενθυμίζεται ότι βασική φιλοσοφία αυτής της στρατηγικής προσέγγισης αποτελεί το γεγονός ότι αν τα παιδιά και οι νέοι εξοικειωθούν με μια ασφαλή και υγιή συμπεριφορά, εάν ευαισθητοποιηθούν απέναντι στους κινδύνους και εάν μάθουν να διαμορφώνουν το δικό τους υγιές και ασφαλές περιβάλλον, αναμένεται ότι η μελλοντική επαγγελματική -αλλά και η προσωπική τους- ζωή θα είναι περισσότερο ασφαλής και υγιής.

Με πολύ απλά λόγια, οι «σπόροι» για την Υ.Α.Ε. είναι επιτακτική ανάγκη να «φυτευθούν» όσο το δυνατόν νωρίτερα και η εκπαίδευση σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία δεν θα πρέπει να έχει ως αφετηρία τη χρονική περίοδο εισόδου στον εργασιακό βίο αλλά να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας ή αυτόνομη θεματική ενότητα στα πλαίσια της επαγγελματικής κατάρτισης.

Στο προτεινόμενο μοντέλο (πρόκειται για ένα σύστημα ανοικτού βρόγχου, το οποίο αναπτύχθηκε από τον Walter Volpert στο πλαίσιο της νέας επιστήμης της επαγγελματικής και οργανωτικής ψυχολογίας και μεταφέρθηκε στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στα τέλη της δεκαετίας του 1970), λαμβάνονται υπόψη τόσο εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν την «ενσωμάτωση» των αρχών της Υ.Α.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία, όσο και παράγοντες εσωτερικοί του συστήματος, οι οποίοι επηρεάζουν την προαγωγή της ενσωμάτωσης της Υ.Α.Ε. στα σχολεία ή σε άλλες εκπαιδευτικές μονάδες και ιδρύματα.

Η ανάπτυξη του προτεινόμενου μοντέλου βασίστηκε στην ανάλυση μιας διαδικασίας που εξελίσσεται σε έξι διακριτά στάδια και αφορά στην «ενσωμάτωση» της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση. Τα βήματα αυτής της διαδικασίας προέρχονται από ένα άλλο αντίστοιχο μοντέλο που χρησιμοποιείται συχνά στην περίπτωση διαχείρισης της ποιότητας, καθώς επίσης και για την οργάνωση προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα έξι βήματα της προτεινόμενης διαδικασίας.

• • Βήμα 1: Πληροφόρηση

Προτού ξεκινήσει ένα σχετικό πρόγραμμα, πρέπει να συλλεχθούν όλες οι αναγκαίες πληροφορίες, π.χ. αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τα ατυχήματα που αφορούν παιδιά και νέους, δεδομένα σχετικά με τον αριθμό των μαθημάτων για την ασφάλεια και την υγεία ή την προαγωγή της υγείας που αποτελούν αντικείμενο διδασκαλίας στα σχολεία ή δεδομένα σχετικά με τις συνθήκες εργασίας στα σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επίσης, πρέπει να εξετασθούν οι εμπειρίες από παρόμοια προγράμματα.

• • Βήμα 2: Προγραμματισμός

Πρέπει να αποσαφηνίζεται εκ των προτέρων ποιοι παράγοντες πρέπει να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα για την υποστήριξη της διαδικασίας ενσωμάτωσης. Στο πρόγραμμα μπορούν να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες δομές και η διαθέσιμη εμπειρία, π.χ. δίκτυα για την προαγωγή της υγείας, συνεργασία με αρχές υπεύθυνες για την υγεία και την ασφάλεια καθώς και με τις δομές κατάρτισης που ενδεχομένως αυτές διαθέτουν. Στο βήμα αυτό πρέπει επίσης να εξετασθεί το θέμα της αναγκαίας χρηματοδότησης.

• • Βήμα 3: Απόφαση

Τα δύο πρώτα βήματα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί προτού ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση για τη διενέργεια πιλοτικής μελέτης όσον αφορά την εφαρμογή του προγράμματος. Στο στάδιο αυτό, πρέπει να καθορισθούν ο γενικός στόχος του προγράμματος και οι επιχειρησιακοί στόχοι. Επίσης πρέπει να περιγραφούν, στο πλαίσιο ενός σχεδίου δράσης, οι προθεσμίες και οι αρμοδιότητες.

• • Βήμα 4: Υλοποίηση

Πρόκειται για το στάδιο εφαρμογής του προγράμματος. Η επιτυχία της διαδικασίας ενσωμάτωσης πιθανότατα θα εξαρτηθεί από τους ακόλουθους παράγοντες: την αναγνώριση της υγείας και της ασφάλειας ως αναπόσπαστου μέρους της διά βίου μάθησης, την ευρεία αντίληψη της υγείας και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας/ευζωίας, την άμεση σχέση των εκπαιδευτικών μέτρων με τον χώρο εργασίας και τη συμμετοχή έμπειρων εκπαιδευτικών στην ανάπτυξη του προγράμματος και του εκπαιδευτικού ή άλλου υλικού για την υποστήριξη και την προβολή του.

• • Βήμα 5: Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας. Πρέπει να συνοδεύει και να βελτιώνει τη διαδικασία ενσωμάτωσης. Επιπλέον, τα αποτελέσματα του προγράμματος πρέπει να αξιολογηθούν όσον αφορά τη βιωσιμότητά τους και τη μεταβιβασιμότητά τους σε άλλες εκπαιδευτικές μονάδες και ιδρύματα ή άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.

• • Βήμα 6: Παρακολούθηση

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος πρέπει να εκπονηθεί ένα σχέδιο προαγωγής-προβολής καθώς επίσης και να εξετασθούν οι δυνατότητες παρακολούθησης της υλοποίησης του προγράμματος.

1. Παραδείγματα που βασίζονται στην «ολιστική» προσέγγιση
• «Εθνικό πρότυπο για υγιή σχολεία», Αγγλία
Συνολικός στόχος του NHSS ήταν να βοηθήσει τους νεαρούς πολίτες να είναι υγιέστεροι και καλά προετοιμασμένοι για τη μελλοντική επαγγελματική ζωής τους.

Το «Εθνικό πρότυπο για υγιή σχολεία» (National healthy school standard – NHSS) παρείχε μια εθνική διαδικασία πιστοποίησης για συμπράξεις των τομέων της εκπαίδευσης και της υγείας και υποστηρίζει το έργο των συντονιστών του «προγράμματος για υγιή σχολεία» σε ολόκληρη την Αγγλία. Το NHSS περιλάμβανε εθνικούς στόχους και τοπικά σχέδια δράσης με επιχειρησιακούς στόχους που τελούν υπό συντονισμό σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Προκειμένου να επιτύχουν την κατάταξή τους στα «υγιή σχολεία», τα σχολεία πρέπει να έχουν επιτύχει τους στόχους του τοπικού προγράμματος.

• «Το ασφαλές σχολείο», Κάτω Χώρες
Η προσέγγιση της πολιτικής ασφάλειας στα σχολεία πρέπει να ταιριάζει με την εκπαιδευτική ανάπτυξη.

«Το ασφαλές σχολείο» βασιζόταν σε μια εθνική εκστρατεία που επικεντρωνόταν στην αύξηση της επικοινωνίας όσον αφορά την ασφάλεια και τη βία στα σχολεία και γύρω από αυτά. Αναπτύχθηκαν διάφορα εργαλεία που ενθαρρύνουν τα σχολεία να αναλύσουν την κατάστασή τους και να θεσπίσουν το δικό τους σχέδιο δράσης όσον αφορά την ασφάλεια. Τα εργαλεία μπορούν να προσαρμοσθούν στη συγκεκριμένη φιλοσοφία ή το ιδιαίτερο κλίμα (κουλτούρα) κάθε σχολείου.

• ΦΑΟΣ («Φως στην ασφάλεια στα σχολεία»), Ελλάδα
Το ΦΑΟΣ αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της αξιοποίησης και της επέκτασης σε εθνικό επίπεδο μικρού αριθμού μεμονωμένων τοπικών δράσεων.

Το ΦΑΟΣ βασιζόταν σε μια σταδιακή συμμετοχική προσέγγιση με την εθελοντική συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Στο πλαίσιο του προγράμματος αναπτύχθηκαν συνολικές διαδικασίες για την αξιολόγηση της υγείας και της ασφάλειας στα σχολεία. Ένας από τους κύριους τομείς του προγράμματος ήταν η κατάρτιση των εκπαιδευτών σε θέματα ασφάλειας και υγείας, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων παροχής πρώτων βοηθειών.

• «Στρογγυλή τράπεζα σχετικά με το σχολικό περιβάλλον», Σουηδία
Επιδίωξη του προγράμματος ήταν να νιώσουν όλοι μέρος της ανάπτυξης του σχολείου και να συμμετάσχουν στη βελτίωση των συνθηκών στα σχολεία.

Στο πλαίσιο του σουηδικού νόμου για το περιβάλλον εργασίας, στόχος του προγράμματος ήταν να επιτύχει τη συμμετοχή όλων στην ανάπτυξη των σχολείων. Η μέθοδος της «Στρογγυλής τράπεζας σχετικά με το σχολικό περιβάλλον» βασίζεται σε ομάδες εργασίας που χρησιμοποιούν ένα ερωτηματολόγιο και θεσπίζουν ένα σχέδιο δράσης για τη βελτίωση του περιβάλλοντος εργασίας και μάθησης στα σχολεία.

2. Παραδείγματα που υιοθετούν την προσέγγιση που βασίζεται στο πρόγραμμα σπουδών
• «Στο σχολείο με ασφάλεια», Ιταλία
Η διαδικασία ενσωμάτωσης των θεμάτων Υ.Α.Ε. στη διδακτέα ύλη θεωρείται σπειροειδής: κάθε χρόνο τα θέματα Υ.Α.Ε. εξετάζονται, μελετώνται σε περισσότερο βάθος και προσαρμόζονται ώστε να ταιριάζουν στο νέο πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο των μαθητών.

Στο πλαίσιο του σουηδικού νόμου για το περιβάλλον εργασίας, στόχος του προγράμματος ήταν να επιτύχει τη συμμετοχή όλων στην ανάπτυξη των σχολείων. Η μέθοδος της «Στρογγυλής τράπεζας σχετικά με το σχολικό περιβάλλον» βασίζεται σε ομάδες εργασίας που χρησιμοποιούν ένα ερωτηματολόγιο και θεσπίζουν ένα σχέδιο δράσης για τη βελτίωση του περιβάλλοντος εργασίας και μάθησης στα σχολεία.

• «Παραδείγματα καλής πρακτικής για την προαγωγή της υγείας και της ασφάλειας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση», Ιταλία
Άρχισε μικρός, μείνε ασφαλής!

Συλλογή παραδειγμάτων καλής πρακτικής για την ανάπτυξη και τη διάδοση εργαλείων διδασκαλίας για την προαγωγή νοοτροπίας πρόληψης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ιδίως με την εφαρμογή νέων και διαδραστικών μεθόδων. Κύριος στόχος ήταν η συμμετοχή των μαθητών ώστε να μπορέσουν να αποκτήσουν τις αναγκαίες γνώσεις για να εφαρμόσουν αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης στο καθημερινό περιβάλλον τους.

• «Ασφαλές παιχνίδι οποιαδήποτε στιγμή» (Splaat— Safe play at all times), Αγγλία
Τα σχολεία μπορούν να επιλέξουν επιμέρους προγράμματα και τον βαθμό συμμετοχής τους στην πρωτοβουλία Splaat.

Η πρωτοβουλία Splaat εντασσόταν σε πρόγραμμα της εταιρείας Laing Homes και παρείχε συγκεκριμένα προγράμματα κατάρτισης. Στόχος της πρωτοβουλίας ήταν η ευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στους κινδύνους των εργοταξίων κατασκευών και ο εφοδιασμός τους με τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται τους κινδύνους, για παράδειγμα μέσω επισκέψεων σε εργοτάξια και συμμετοχής σε σεμιναριακά εργαστήρια για τον κλάδο των κατασκευών, σε επίπεδο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

• Το πρόγραμμα Armi: «Οι Ar και Mi στο σχολείο / Παιδιά νέα στην εργασία», Δανία
Οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνεισφέρουν θετικά στη δική τους ασφάλεια και υγεία και σε εκείνη των συμμαθητών τους.

Συμπεριλαμβανόταν ένα πρόγραμμα για σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και ένα πρόγραμμα παρακολούθησης που αναφέρεται στα πρώτα βήματα των νέων στην επαγγελματική ζωή. Το σχέδιο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του κυβερνητικού προγράμματος «Καθαρό περιβάλλον εργασίας» με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος εταίρων. Το εκπαιδευτικό υλικό πρόβαλε το μήνυμα με τρόπο που να έχει απήχηση σε κάθε ηλικιακή ομάδα-στόχο, ενώ χρησιμοποιήθηκε μια ειδική εκπαιδευτική προσέγγιση που εξασφάλιζε την ενεργό συμμετοχή των μαθητών.

3. Παραδείγματα που υιοθετούν την προσέγγιση που βασίζεται στο περιβάλλον εργασίας
• «Πρόληψη των ατυχημάτων που αφορούν παιδιά και νέους στον τομέα της γεωργίας», Ιρλανδία
Η δήλωση ασφάλειας βασίζεται άμεσα στο περιβάλλον εργασίας του αγροκτήματος και αυτό την καθιστά ένα πολύ συγκεκριμένο και πρακτικό εργαλείο.

Το ιρλανδικό πρόγραμμα αφορούσε το περιβάλλον εργασίας των αγροκτημάτων. Στο πλαίσιό του αναπτύχθηκε ένας «κώδικας καλής πρακτικής για την πρόληψη των ατυχημάτων που αφορούν παιδιά και νέους στον κλάδο της γεωργίας». Σύμφωνα με τον κώδικα αυτό, οι αγρότες υποχρεούνται αφενός να αναπτύξουν μια «δήλωση ασφάλειας» και να διενεργήσουν μια συνολική αξιολόγηση κινδύνων. Αφετέρου, υπάρχουν διάφορες πρωτοβουλίες που παρέχουν στα σχολεία υλικό τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Το υλικό αυτό συνδέεται άμεσα με την εργασία στο αγρόκτημα.

• Synergie, Γαλλία
Ο μαθητής έχει την ευκαιρία να κάνει τα πρώτα του βήματα στον κόσμο της εργασίας, με άμεση επικέντρωση στην πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων.

Βασική ιδέα του σχεδίου Synergie ήταν η ενδυνάμωση των μαθητών ή των σπουδαστών, όπου στο πλαίσιο προγράμματος απόκτησης εργασιακής εμπειρίας, τους παρέχονταν οι κατάλληλες -από οικονομική και κοινωνική άποψη- δεξιότητες, μέσω της απασχόλησής τους σε μια εταιρεία. Οι μαθητές ή σπουδαστές αναλάμβαναν να συμβάλουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας στην επιχείρηση. Το πρόγραμμα βασιζόταν στην αξιοποίηση στατιστικών στοιχείων και σε ένα σύνολο συμπράξεων μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

Ξεκίνησε να εφαρμόζεται στον τομέα της μεταποίησης του ξύλου και επεκτάθηκε στον κατασκευαστικό κλάδο και στα δημόσια έργα, στον κλάδο των γραφικών τεχνών και στον κλάδο της σφυρηλάτησης σκελετών αυτοκινήτων και των μεταλλικών κατασκευών.

• «Οι μαθητές εξασφαλίζουν την ασφάλεια των μηχανών», Βέλγιο
Οι μαθητές ανακαλύπτουν ότι η Υ.Α.Ε. είναι πραγματικότητα και ότι έχουν πράγματι τη δυνατότητα για να κάνουν κάτι για αυτήν.

Η επαγγελματική εκπαίδευση στα τεχνικά σχολεία περιλαμβάνει την εξάσκηση με μηχανές. Το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε σε ένα σχολείο, όπου οι μαθητές έπρεπε να χειρισθούν παλαιές μηχανές που δεν συμμορφώνονταν με τα νέα πρότυπα. Η καλύτερη λύση ήταν η προσαρμογή των υπαρχόντων τόρνων στα ισχύοντα πρότυπα. Διενεργήθηκε αξιολόγηση κινδύνων σε συνεργασία με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, συζητήθηκαν μέτρα και τελικά οι ίδιοι οι μαθητές εφάρμοσαν στην πράξη τα καλύτερα εξ αυτών.

• «Κάνε έλεγχο», Ηνωμένο Βασίλειο
Ένας έμπειρος εκπαιδευτικός ανέπτυξε το διδακτικό υλικό.

Το βίντεο «Κάνε έλεγχο» ήταν η απάντηση στην πρόσκληση της πρωτοβουλίας «Ανανέωση της υγείας και της ασφάλειας» για παροχή στους νέους περισσότερης εκπαίδευσης σχετικά με τους κινδύνους. Το πρόγραμμα επικεντρώθηκε σε τέσσερις κλάδους: τροφοδοσία, μουσική, κομμωτική και μονάδα παραγωγής εργοστασίου. Στόχος του ήταν να παρουσιάσει στους μαθητές τους πιθανούς κινδύνους στο περιβάλλον εργασίας, τους τρόπους αναγνώρισης των πηγών κινδύνων, αξιολόγησης των επακόλουθων κινδύνων και λήψης μέτρων για τον έλεγχο των κινδύνων που απειλούν τους ίδιους και άλλους. Σκοπός του ήταν να παράσχει στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι συνήθως δεν διαθέτουν τεχνικές γνώσεις ή ειδικές γνώσεις για την αξιολόγηση των κινδύνων, μια ρεαλιστική προσέγγιση διδασκαλίας.

• «Οι νέοι θέλουν να ζουν με ασφάλεια», Γερμανία
Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται από το 1972 με εκατομμύρια συμμετέχοντες.

Στόχος του προγράμματος ήταν η ενσωμάτωση του περιεχομένου της Υ.Α.Ε. στο πρόγραμμα σπουδών των επαγγελματικών σχολείων. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με τη μορφή ενός ετήσιου διαγωνισμού με έμφαση σε διαφορετικά θεματικά αντικείμενα, όπως ο ηλεκτρισμός, ο θόρυβος, οι πτώσεις, οι επικίνδυνες ουσίες, η στάση του σώματος όταν καθόμαστε, όταν σηκώνουμε βάρη, όταν μεταφέρουμε φορτία, ο τρόπος εργασίας και οι πτυχές υγείας και ασφάλειας της εργασίας σε υπολογιστές. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του διαγωνισμού, με ενδιαφέροντα βραβεία και παρουσιάζοντας το υλικό με ψυχαγωγικό τρόπο, οι εμπνευστές της πρωτοβουλίας προσπαθούν να προσεγγίσουν την ομάδα στόχο με όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό τρόπο.

• «Ενσωμάτωση της Υ.Α.Ε. στα πρότυπα εκπαιδευτικά προγράμματα», Ιταλία
Ενότητες κατάρτισης που σχεδιάσθηκαν σύμφωνα με τις CTTU (διαδικασία μεταφοράς διδακτικών μονάδων) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατάρτιση ατόμων που εργάζονται σε διάφορους κλάδους υψηλού κινδύνου.

Προκειμένου να καταστεί πιο αποτελεσματική η κατάρτιση σε θέματα Υ.Α.Ε. στα σχολεία και στα κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης, εξετάσθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού τα πρότυπα προγράμματα σπουδών για τους κλάδους των κατασκευών/τεχνικών έργων, του ηλεκτρισμού, των ηλεκτρονικών και των μηχανών. Αναπτύχθηκαν ειδικές ενότητες κατάρτισης σύμφωνα με τη δομή των ενοτήτων κατάρτισης για τη μεταφορά διδακτικών μονάδων (CTTU), καθώς και πρακτικά και εύχρηστα εργαλεία, με στόχο τη συμμετοχή των μαθητών στις δραστηριότητες κατάρτισης.

• Ένας 18χρονος μαθητευόμενος μηχανικός υπέκυψε τέσσερις ημέρες αφότου τυλίχθηκε στις φλόγες που προκλήθηκαν από έκρηξη. Βοηθούσε τον προϊστάμενό του να αδειάσει ένα μίγμα βενζίνης και ντήζελ από ένα δοχείο απορριμμάτων σε ένα δοχείο διάθεσης αποβλήτων, όταν η βενζίνη εξερράγη. Δίπλα στη δεξαμενή βρισκόταν μια έξοδος σωλήνα καυσίμου η οποία, τη στιγμή εκείνη, ενεργοποιήθηκε. Οι αναθυμιάσεις της βενζίνης ανεφλέγησαν σχηματίζοντας μια πύρινη μπάλα. Ο 18χρονος μάθαινε τη δουλειά του και βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στη φροντίδα που όφειλαν να του παρέχουν ο προϊστάμενος και ο ιδιοκτήτης του σταθμού αυτοκινήτων. Η άποψη της επιχείρησης ήταν ότι η ασφάλεια και η υγεία αποτελούσε ζήτημα κοινής λογικής που επαφιόταν στην πείρα των εργαζομένων.
• Ένα 17χρονο κορίτσι έχασε μέρος από το δάχτυλό της ενώ είχε συμπληρώσει μόλις μια ώρα στην εργασία που είχε βρει για την περίοδο των διακοπών, όταν αυτό συνθλίφθηκε σε ένα μηχάνημα του αρτοποιείου όπου εργαζόταν. Η αυτόματη προστατευτική διάταξη ασφαλείας ήταν ελαττωματική. Το ελάττωμα είχε αναφερθεί αλλά δεν υπήρχε πρόβλεψη για προγραμματισμένη συντήρηση, η κοπέλα δεν είχε εκπαιδευτεί σωστά και ο προϊστάμενός της δεν γνώριζε ότι χρησιμοποιούσε το μηχάνημα.
• Ένας νέος 19 ετών, μετά από την παρακολούθηση 10μηνου κύκλου μαθημάτων, προσλήφθηκε σε μια επιχείρηση ηλεκτρισμού και εργαζόταν για δύο μόλις μήνες προτού μετατεθεί στο συνεργείο φωτισμού. Κατόπιν εντολής του εργοδότη του, εργαζόταν στις ρυθμιστικές αντιστάσεις λαμπτήρων φθορισμού τάσης 120-volt όπου διερχόταν ακόμη ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς τάπητες ασφαλείας, δοκιμαστήρες καλωδίων, γάντια ασφαλείας, οδηγίες ή διάγραμμα καλωδίωσης. Ο θάνατος επήλθε ακαριαία όταν ηλεκτρικό ρεύμα τάσης 347 volts διαπέρασε το σώμα του.
• Μία μαθητευόμενη κομμώτρια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την καριέρα που είχε επιλέξει όταν παρουσίασε δερματίτιδα. Εμφάνισε αλλεργική αντίδραση από τα προϊόντα που χρησιμοποιούσε. Τα χέρια της γέμισαν πληγές και φλύκταινες με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να κρατήσει καν μαχαίρι και πιρούνι.

Οι νέοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε περιβάλλοντα εργασίας όπου δεν λαμβάνονται επαρκή μέτρα για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία (Υ.Α.Ε.).

Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Στα πιθανά αίτια περιλαμβάνονται:

• η έλλειψη εμπειρίας, η σωματική και ψυχολογική ανωριμότητα, καθώς και η έλλειψη ευαισθητοποίησης των εργαζόμενων νέων σε θέματα υγείας και ασφάλειας και
• η αδυναμία των εργοδοτών να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για τους συγκεκριμένους παράγοντες, παρέχοντας κατάλληλη κατάρτιση, επίβλεψη και μέτρα προστασίας και αναθέτοντας στους νέους καθήκοντα τα οποία είναι σε θέση να επιτελέσουν.

Συχνά οι νέοι δεν διαθέτουν πείρα και δεν είναι εξοικειωμένοι με το εργασιακό περιβάλλον και τον ρόλο τους στους χώρους εργασίας. Ενδέχεται η σωματική και η ψυχολογική τους ανωριμότητα να μην τους επιτρέπει την εκτέλεση ορισμένων καθηκόντων. Διαθέτουν λιγότερη πείρα και συνεπώς, δεν μπορούν να αναγνωρίζουν τον κίνδυνο ατυχημάτων ή προβλημάτων υγείας που διατρέχουν, το ίδιο εύκολα με τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους. Επιπλέον, ενδέχεται να μη δίνουν τη δέουσα σημασία σε ζητήματα υγείας και ασφάλειας. Ακόμη και όταν αναγνωρίζουν τους κινδύνους, ενδέχεται να αδυνατούν να προβούν στις κατάλληλες ενέργειες για την αντιμετώπισή τους.

Οι νέοι είναι πιθανό να μη διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες και την κατάλληλη κατάρτιση για τις εργασίες που τους ανατίθενται και να έχουν ελλιπή ενημέρωση τόσο για τα καθήκοντα των εργοδοτών τους, όσο και για τα δικά τους δικαιώματα και υποχρεώσεις. Δεν αποκλείεται, επίσης, να μη διαθέτουν επαρκή αυτοπεποίθηση προκειμένου να επισημαίνουν προβλήματα Υ.Α.Ε. ή να δείχνουν υπερβάλλοντα ζήλο θέλοντας να αποδείξουν ότι μπορούν να φέρουν εις πέρας τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί.

Οι εργοδότες, από την πλευρά τους, ενδέχεται να μην είναι επαρκώς ευαισθητοποιημένοι όσον αφορά την ιδιαίτερα ευάλωτη φύση των νέων στους χώρους εργασίας, η οποία οφείλεται στην ανωριμότητα, την έλλειψη εμπειρίας και την περιορισμένη κατανόηση των θεμάτων Υ.Α.Ε. Ενδέχεται, ακόμη, να αναθέτουν στους νέους εργαζόμενους εργασίες τις οποίες δεν είναι σε θέση να εκτελέσουν. Υπάρχει το ενδεχόμενο, μάλιστα, να μην τους παρέχουν επαρκή ενημέρωση-καθοδήγηση, κατάρτιση και επίβλεψη (την οποία οι νέοι είναι πιθανόν να χρειάζονται περισσότερο σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζομένους).

Η ευάλωτη φύση των νέων κατά την εργασία είναι ένα θέμα που αφορά τους ίδιους τους νέους εργαζόμενους, τους εργοδότες και τους υπεύθυνους επίβλεψής τους, όσους εμπλέκονται σε θέματα Υ.Α.Ε και σε θέματα εκπαίδευσης, καθώς και τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής. Είναι καθήκον όλων μας να διασφαλίσουμε μια αρχή με ασφάλεια και υγεία για τους νέους στον εργασιακό τους βίο.

Πολλά από τα ατυχήματα και τα προβλήματα υγείας που πλήττουν τους νέους εργαζόμενους μπορούν να προληφθούν. Στην πρόληψη αυτή μπορούν να συμβάλλουν διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, η καθεμία με τον δικό της τρόπο.

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι οι νέοι εργαζόμενοι είναι δεκτικοί στην πληροφόρηση σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια στους χώρους εργασίας, καθώς και ότι είναι πρόθυμοι να προβούν σε ενέργειες προκειμένου να προστατεύσουν τον εαυτό τους, όταν γνωρίζουν τις πιθανές πηγές κινδύνου και το που μπορούν να αποταθούν για βοήθεια. Σύμφωνα με έρευνες που διεξήχθησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι νέοι εργαζόμενοι σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες εργαζομένων είναι πιθανόν λιγότερο ενημερωμένοι ως προς τις αρμόδιες αρχές Υ.Α.Ε της χώρας τους. Παρόλ’ αυτά, οι νέοι εργαζόμενοι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την υγεία και την ασφάλεια και είναι πιθανότερο να ακολουθήσουν την καλή πρακτική, εφόσον τη γνωρίζουν.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία παρέχει ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών στους νέους, μέσω του οποίου επισημαίνει τους κινδύνους στους οποίους πρέπει να δίνουν προσοχή και τους συμβουλεύει:

• Να χρησιμοποιούν κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισμό και ρουχισμό.
• Να μάθουν πως πρέπει να ενεργούν σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
• Να αναφέρουν τυχόν ατυχήματα.
• Να δίνουν προσοχή σε αρχικά συμπτώματα πιθανών προβλημάτων.
• Να ακολουθούν τις συμβουλές και τις οδηγίες που τους παρέχονται.
• Να συνεργάζονται με τους εργοδότες σε θέματα Υ.Α.Ε. και να συμμορφώνονται προς τις διαδικασίες ασφάλειας για την προστασία των ίδιων και των συναδέλφων τους.

Επιπλέον, οι νέοι εργαζόμενοι βρίσκονται συχνά σε θέση, η οποία δεν τους επιτρέπει να εκφραστούν ελεύθερα ή να αρνηθούν την εκτέλεση μιας εργασίας όταν έμμεσα δέχονται απειλές από τους εργοδότες τους. Γι΄αυτό και θα πρέπει να γνωρίζουν:

• Τι πρέπει να κάνουν εάν θεωρούν ότι μια κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους.
• Που να απευθυνθούν για συμβουλές.
• Τι να κάνουν σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης ή ατυχήματος.

Το μήνυμα προς στους νέους εργαζόμενους είναι:

• Να ρωτάτε για οποιοδήποτε θέμα δεν είστε βέβαιοι.
• Να έχετε γνώση των δικαιωμάτων σας και να ενημερώνεστε σχετικά με το που μπορείτε να αποταθείτε για βοήθεια.
• Να μην εκτελείτε καθήκοντα, εάν προηγουμένως δεν έχετε καταρτισθεί σχετικά.
• Να εκφράζεστε με αυτοπεποίθηση κάθε φορά που προκύπτει κάποιο πρόβλημα.

Οι νέοι μπορεί να διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο εξαιτίας της έλλειψης εμπειρίας, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης που τους χαρακτηρίζει. Έχουν ανάγκη από σωστές συμβουλές, πληροφόρηση και επίβλεψη και ανάθεση καθηκόντων που να είναι κατάλληλα για αυτούς, λαμβάνοντας υπόψη την υγεία και ασφάλεια τους.

Για τους νέους ηλικίας κάτω των 18 ετών, περιλαμβανομένων των νέων που απασχολούνται σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και πρακτικής άσκησης, καθώς και εκείνων που απασχολούνται υπό το καθεστώς ευκαιριακής εργασίας ενώ ακόμη φοιτούν στο σχολείο ή σε ανώτερες και ανώτατες σχολές, ισχύουν ειδικότερες διατάξεις σχετικά με τους περιορισμούς ως προς την έκθεσή τους σε πηγές κινδύνου και ως προς τα ωράρια εργασίας τους.

Σε κάθε χώρο εργασίας πρέπει να εφαρμόζεται ένα κατάλληλο σύστημα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας, το οποίο θα διασφαλίζει την προστασία όλων και θα μεριμνά ιδιαίτερα για τις ευαίσθητες ομάδες των εργαζόμενων νέων και των νεοπροσληφθέντων.

Οι υποχρεώσεις των εργοδοτών απέναντι στους υπαλλήλους τους, ανεξαρτήτως ηλικίας, περιλαμβάνουν:

• Την αναγνώριση των πηγών/παραγόντων κινδύνου και τη διεξαγωγή Μελέτης Εκτίμησης Επαγγελματικού Κινδύνου, λαμβάνοντας υπόψη τους νέους εργαζόμενους τόσο πλήρους, όσο και προσωρινής απασχόλησης, για παράδειγμα τους νέους που προσλαμβάνονται ως βοηθητικό προσωπικό και απασχολούνται τα σαββατοκύριακα ή κατά τις σχολικές διακοπές, καθώς και όσους απασχολούνται σε προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας και επαγγελματικής κατάρτισης.
• Την εφαρμογή ρυθμίσεων για τη διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας με βάση την εκτίμηση των κινδύνων. Θα πρέπει να περιλαμβάνονται ειδικές ρυθμίσεις για τους νέους εργαζομένους ή τους νεοπροσληφθέντες, για τα γραφεία εύρεσης εργασίας, για τους φορείς παροχής εργασιακής εμπειρίας και πρακτικής άσκησης, για τους φορείς επαγγελματικής κατάρτισης κ.λπ.
• Τη λήψη κατάλληλων οργανωτικών μέτρων, στα οποία θα περιλαμβάνονται ειδικές προβλέψεις για την επίβλεψη και τον ορισμό υπευθύνων επίβλεψης, οι οποίοι θα διαθέτουν τις απαιτούμενες ικανότητες και τον χρόνο για να εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους.
• Τον προσδιορισμό τυχόν ειδικών μέτρων για άτομα που ανήκουν σε ευαίσθητες ομάδες, περιλαμβανομένων των νέων εργαζόμενων και των νεοπροσληφθέντων, όπως για παράδειγμα η απαγόρευση χρήσης επικίνδυνου εξοπλισμού.
• Την παροχή πληροφοριών στους νέους σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που διατρέχουν στο πλαίσιο της εργασίας τους και σχετικά με τα αντίστοιχα μέτρα πρόληψης που λαμβάνονται.
• Την παροχή επαρκούς ενημέρωσης-καθοδήγησης, εκπαίδευσης και πληροφόρησης στους νέους, τόσο κατά την πρόσληψή τους, όσο και κατόπιν αλλαγών που ενδεχομένως να υπάρξουν στα καθήκοντα ή τις συνθήκες εργασίας τους.
• Την προστασία ιδιαίτερα ευαίσθητων ομάδων εργαζομένων, περιλαμβανομένων των νέων εργαζόμενων με ειδικές ανάγκες.
• Τη διαβούλευση με τους νέους εργαζόμενους και τους εκπροσώπους τους για θέματα υγείας και ασφάλειας, περιλαμβανομένων των ρυθμίσεων για νέους.

Προτού αρχίσουν οι νέοι την εργασία τους πρέπει να διεξάγεται εκτίμηση των κινδύνων η οποία να καλύπτει: τον χώρο εργασίας, τους φυσικούς, βιολογικούς και χημικούς παράγοντες, τον εξοπλισμό εργασίας και τη χρήση του, τις διαδικασίες, την εκτέλεση και την οργάνωση της εργασίας, καθώς και την κατάρτιση και καθοδήγηση των νέων.

Στο πλαίσιο ενός γενικού κανόνα, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η απασχόληση νέων κάτω των 18 ετών σε εργασίες που:

• υπερβαίνουν τις σωματικές ή πνευματικές ικανότητές τους
• συνεπάγονται την έκθεσή τους σε τοξικές ή καρκινογόνες ουσίες
• συνεπάγονται την έκθεσή τους σε ακτινοβολίες
• συνεπάγονται την έκθεσή τους σε υπερβολικές θερμοκρασίες, θόρυβο ή κραδασμούς
• παρουσιάζουν κινδύνους τους οποίους είναι πιθανόν οι νέοι να μη μπορούν να αναγνωρίσουν ή να αποφύγουν λόγω έλλειψης πείρας ή κατάρτισης ή προσοχής σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια.

Οι νέοι ηλικίας κάτω των 18 ετών, αλλά άνω του ορίου ηλικίας υποχρεωτικής εκπαίδευσης, μπορούν να επιτελούν τα προαναφερθέντα καθήκοντα υπό εξαιρετικές συνθήκες, εφόσον:

• είναι απαραίτητα για την επαγγελματική τους κατάρτιση
• εκτελούνται υπό την επίβλεψη αρμόδιου προσώπου
• οι πιθανοί κίνδυνοι ελαχιστοποιούνται κατά το μέγιστο δυνατόν.

Στους νέους εργαζόμενους δεν πρέπει να επιτρέπεται η απασχόληση σε εργασίες όπου ελλοχεύουν σημαντικοί κίνδυνοι, παρά τα μέτρα που ελήφθησαν για την πρόληψή τους.

Τα ωράρια εργασίας των εργαζόμενων νέων υπόκεινται σε περιορισμούς. Επίσης, οι νέοι δικαιούνται περίοδο ανάπαυσης μεγαλύτερης διάρκειας από ό,τι οι υπόλοιποι εργαζόμενοι, ενώ απαγορεύεται κατά κανόνα η απασχόλησή τους σε νυχτερινές εργασίες.

Η κατάρτιση πρέπει να καλύπτει τα ακόλουθα θέματα:

• τις συγκεκριμένες πηγές κινδύνου που σχετίζονται με την εργασία τους
• τους συνήθεις κινδύνους στους χώρους εργασίας γενικά
• τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν οι νέοι ώστε να προστατεύουν τον εαυτό τους
• τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν οι νέοι σε περίπτωση που θεωρούν ότι κάποια κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους
• τα πρόσωπα στα οποία μπορούν να αποταθούν οι νέοι για συμβουλές
• τους τρόπους αντίδρασης τους σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης, ατυχήματος ή παροχής πρώτων βοηθειών
• την υποχρέωση των νέων εργαζόμενων να συνεργάζονται με τους εργοδότες σε θέματα ασφάλειας.

Πέραν της κατάρτισης, οι νέοι είναι πιθανότερο να χρειάζονται περισσότερη επίβλεψη σε σχέση με τους ενήλικες, περιλαμβανομένων των φοιτητών που απασχολούνται σε προγράμματα απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας και επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και των νεοπροσληφθέντων.

Οι εργοδότες πρέπει:

• να προσδιορίζουν τις ανάγκες επίβλεψης και
• να διασφαλίζουν ότι οι υπεύθυνοι επίβλεψης είναι επαρκώς καταρτισμένοι σε θέματα κινδύνων και μέτρων πρόληψης που σχετίζονται με τους νέους.

Οι εργοδότες πρέπει να θεσπίσουν διαδικασίες και μέτρα για την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και να ανταποκρίνονται άμεσα σε οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει. Ωστόσο, δεν πρέπει να περιορίζονται στις νομικές υποχρεώσεις τους.

Οι εργοδότες οφείλουν να τηρούν υποδειγματική συμπεριφορά και να δείχνουν έμπρακτα τη δέσμευσή τους σε θέματα υγείας και ασφάλειας, μιας και μια τέτοια πρακτική συνεπάγεται όφελος για τους εργοδότες.

Η καλή διαχείριση της ασφάλειας ενισχύει την επιχείρηση και αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας αποτελεσματικά διοικούμενης επιχείρησης.

Τα μέτρα για την ασφάλεια των νέων συμβάλλουν στην προστασία όλων των εργαζομένων και ενισχύουν τη φήμη των εργοδοτών, διευκολύνοντάς τους στην προσέλκυση των πλέον καταρτισμένων εργαζόμενων.

• Εκπαίδευση των εφήβων σε θέματα αναγνώρισης και αξιολόγησης πηγών κινδύνου στους χώρους εργασίας

Μια βιομηχανική επιχείρηση συγχρηματοδότησε ένα πρόγραμμα το οποίο επικεντρώθηκε στην ανταλλαγή καλών πρακτικών στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας μεταξύ νέων ηλικίας 15 έως 18 ετών οι οποίοι εργάζονταν κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Το πρόγραμμα προωθούσε τη συνεργασία μεταξύ σχολείων και τοπικών επιχειρήσεων στους κλάδους της γεωργίας, των υπηρεσιών εστίασης, των κατασκευών και των πολυκαταστημάτων, με στόχο την ανάπτυξη και παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία.

• Εκπαίδευση των μαθητευόμενων σε θέματα εκτίμησης των κινδύνων

Μια εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας απασχολούσε 400 μαθητευόμενους ηλικίας 16 έως 21 ετών. Οι περισσότεροι από αυτούς παρακολουθούσαν τετραετές πρόγραμμα ηλεκτρολογικής εκπαίδευσης το οποίο οδηγούσε στην απόκτηση τίτλου σπουδών.

Όλοι οι μαθητευόμενοι παρακολουθούσαν έναν εβδομαδιαίο κύκλο εισαγωγικής εκπαίδευσης σχετικά με τους κανόνες και τα πρότυπα ως προς τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται προκειμένου να συμβάλλουν στην ασφάλεια της εργασίας από την πρώτη κιόλας ημέρα στον χώρο εργασίας. Διδάσκονταν τις βασικές αρχές της εκτίμησης κινδύνου και στη συνέχεια αξιολογούσαν τους κινδύνους επί τόπου, όσο ακόμη είχαν πρόσφατα τα όσα διδάχτηκαν. Επιπλέον, η επιχείρηση τους παρείχε πλήρη στολή εργασίας, μέσα ατομικής προστασίας και εκπαίδευση σχετικά με τη χρήση τους. Στην κατάρτιση περιλαμβάνονταν επίσης επισκέψεις στους χώρους εργασίας και πρακτική εξάσκηση σε προσομοιωμένο περιβάλλον εργασίας.

• Εισαγωγικό πρόγραμμα οδικής ασφάλειας για τους μαθητευόμενους

Μια εταιρεία παροχής αερίου εφάρμοσε ένα εισαγωγικό πρόγραμμα οδικής ασφάλειας για τους μαθητευόμενους που στο πλαίσιο της εργασίας τους οδηγούν μικρά φορτηγά αυτοκίνητα. Το πρόγραμμα αυτό, διάρκειας μισής ημέρας, αναπτύχθηκε ειδικά για νέους με τη βοήθεια μιας ΜΚΟ για την οδική ασφάλεια και περιλάμβανε ατομική αξιολόγηση οδήγησης υπό την καθοδήγηση πιστοποιημένου εκπαιδευτή. Το πρόγραμμα δεν εξέταζε μόνο τη συμπεριφορά των μαθητευόμενων κατά την αξιολόγησή τους εντός του οχήματος αλλά και τη στάση, τις γνώσεις τους και την αντίληψη που έχουν για τις πηγές κινδύνου, μέσω γραπτής εκτίμησης κινδύνου.

• Προστασία της ακοής των νέων εργαζόμενων

Η έκθεση σε δυνατό θόρυβο φαίνεται να επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τους νέους εργαζόμενους. Σε ένα μικρό κέντρο διασκέδασης με ροκ μουσική πραγματοποιήθηκαν τεχνικές αλλαγές, καθώς και αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας, με στόχο τη μείωση της στάθμης θορύβου διατηρώντας παράλληλα την ποιότητα του ήχου. Αυτό απαιτούσε τη συνεργασία των ιδιοκτητών του κέντρου με μουσικούς και τεχνικούς ήχου. Πραγματοποιήθηκαν αλλαγές στη σκηνή, στο σύστημα των ηχείων, στη θέση και την ακουστική του. Το μπαρ μεταφέρθηκε εκτός του κυρίως συναυλιακού χώρου. Οργανώθηκε πρόγραμμα κατάρτισης και διανεμήθηκε πληροφοριακό υλικό, ενώ φιλοξενούνται σύντομοι κύκλοι πανεπιστημιακών μαθημάτων για αυτοκαταρτιζόμενους τεχνικούς ήχου.

• Ασφαλής εργαστηριακή πρακτική στη χημεία

Στο πλαίσιο της εργαστηριακής άσκησης ένα πανεπιστήμιο εξέφρασε την ανησυχία του για την ασφάλεια των φοιτητών του τμήματος χημείας, ως προς την ανεπαρκή ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχουν κατά την πρακτική τους εξάσκηση και την ανάγκη ευαισθητοποίησής τους ως προς το θέμα της ασφάλειας για τη μελλοντική τους σταδιοδρομία. Μια ομάδα εργασίας, στην οποία συμμετείχαν και φοιτητές, ανέλυσε το πρόβλημα και πρότεινε λύσεις. Ένα από τα μέτρα αφορούσε τη διαμόρφωση βασικών κανόνων για την εργαστηριακή πρακτική στη χημεία. Οι φοιτητές έπρεπε να διενεργήσουν εκτίμηση κινδύνου προτού ξεκινήσουν τα πειράματά τους. Οι εν λόγω βασικοί κανόνες περιλαμβάνονται πλέον στο εγχειρίδιο εργαστηριακής πρακτικής που διανέμεται σε όλους τους φοιτητές.

Στην ιδανική περίπτωση, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα έπρεπε κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου τους να αποκτούν γνώσεις σε θέματα Υ.Α.Ε. μέσω προγραμμάτων κατάρτισης και να μαθαίνουν πως να εντάσσουν την εκπαίδευση για τη διαχείριση των κινδύνων στην καθημερινή εργασία τους.

Εάν μια επιτυχής ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων στο σχολικό πρόγραμμα διδασκαλίας αποτελεί πρόκληση, τότε η εισαγωγή της στα εκπαιδευτικά προγράμματα για τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς είναι μια ακόμα πιο δύσκολη υπόθεση.

Σύμφωνα με τα πορίσματα έκθεσης του EU-OSHA με τίτλο «Κατάρτιση των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία της διαχείρισης των κινδύνων — Παραδείγματα ενσωμάτωσης της Υ.Α.Ε. στα προγράμματα κατάρτισης εκπαιδευτικών», η οποία παρουσιάζει περιπτωσιολογικές μελέτες με αντικείμενο την κατάρτιση εν ενεργεία ή μελλοντικών εκπαιδευτικών σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία (Υ.Α.Ε.) ή στην εκπαιδευτική διαδικασία που αφορά τη διαχείριση των κινδύνων, καταδεικνύεται η εξάρτηση της επιτυχίας της προσπάθειας αυτής από την υιοθέτηση μιας ρεαλιστικής προσέγγισης, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τις συνθήκες τόσο των σχολείων, όσο και των προγραμμάτων εκπαίδευσης των μελλοντικών εκπαιδευτικών.

Επισημαίνεται, επίσης, η αξία της κατάρτισης που υποστηρίζει μια ολιστική προσέγγιση του σχολικού περιβάλλοντος, η οποία συνδυάζει την παροχή εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων με τη διαχείριση της Υ.Α.Ε. και έχει ως απώτερο στόχο τη διασφάλιση ασφαλών και υγιών συνθηκών εργασίας και μαθησιακού περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με τις περιπτωσιολογικές μελέτες, η αναγκαία στρατηγική μπορεί να περιλαμβάνει:

• κατάρτιση στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης του σχολικού περιβάλλοντος, η οποία συνδυάζει την εκπαίδευση όσον αφορά τη διαχείριση των κινδύνων με την προαγωγή βελτιωμένης διαχείρισης της Y.A.E. στα σχολεία, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης της Υ.Α.Ε. στην καθημερινή εργασία όλων των εκπαιδευτικών, στο πλαίσιο καλλιέργειας παιδείας και νοοτροπίας (κουλτούρας) για ένα ασφαλές σχολικό περιβάλλον, το οποίο προωθεί τη δέσμευση και την ενεργό συμμετοχή τους στην προσπάθεια αυτή

• ένταξη, στα προγράμματα εκπαίδευσης όλων των μελλοντικών εκπαιδευτικών, βασικών πληροφοριών σχετικά με την Υ.Α.Ε. στα σχολεία και με τρόπους ενσωμάτωσης της εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων στην καθημερινή διδασκαλία
• παροχή κατευθυντήριων γραμμών σε όλους τους εκπαιδευτικούς, στο πλαίσιο της διαδικασίας ενημέρωσήw τους κατά την ανάληψη καθηκόντων σε κάποιο σχολείο, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης των μαθητών σε θέματα διαχείρισης των κινδύνων
• περαιτέρω κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών των σχολικών μονάδων, με σκοπό την ειδίκευσή τους στη διαχείριση της Υ.Α.Ε. και την ένταξη της εκπαίδευσης που αφορά τη διαχείριση των κινδύνων στον καθημερινό σχολικό βίο
• περαιτέρω κατάρτιση λοιπών εκπαιδευτικών, ανάλογα με το αντικείμενο διδασκαλίας τους, με σκοπό την ειδίκευσή τους σε θέματα Υ.Α.Ε και στην εκπαίδευση που αφορά τη διαχείριση των κινδύνων, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάδειξη «πρωταθλητών για την Υ.Α.Ε » μεταξύ των μελών του διδακτικού προσωπικού, ο ρόλος των οποίων θα συνίσταται στη διάδοση σχετικών πληροφοριών και στην παρακίνηση των υπόλοιπων εκπαιδευτικών να ενημερωθούν σχετικά με το συγκεκριμένο αντικείμενο
• καθορισμός στόχων για τον ελάχιστο αριθμό εκπαιδευτικών που κρίνεται αναγκαίο να λάβουν ειδική εκπαίδευση για τα θέματα αυτά
• δικτύωση σχολείων και «πρωταθλητών για την Υ.Α.Ε /εκπαίδευση που αφορά τη διαχείριση των κινδύνων» με στόχο:
  • την ενημέρωση των λοιπών μελών του προσωπικού, δεδομένης της προσπάθειας που καταβάλουν τα σχολεία προς αυτή την κατεύθυνση
  • τη διάδοση και ανταλλαγή σχετικών εμπειριών

• συνεργασία και συμμετοχή ευρέος φάσματος ενδιαφερόμενων, περιλαμβανομένων:
  
  • εκπαιδευτικών αρχών, οργάνων και φορέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αφορούν την εκπαίδευση μελλοντικών εκπαιδευτικών
  • άλλων οργανισμών με αντικείμενο συναφές προς την εκπαίδευση για τη διαχείριση των κινδύνων (π.χ. εκπαιδευτικοί φορείς υγείας, οργανισμοί πρόληψης ατυχημάτων και οδικής ασφάλειας, αθλητικοί φορείς)
  • επαγγελματικών οργανώσεων εκπαιδευτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων

• προσδιορισμός αναγκαίων συνεργειών και τρόπων διδασκαλίας με ελαχιστοποίηση των πιθανών προβλημάτων
• παροχή στα σχολεία ειδικής στήριξης, πληροφοριών και εργαλείων για τη δημιουργία υγιών και ασφαλών συνθηκών μαθησιακού και εργασιακού περιβάλλοντος, ούτως ώστε τα θέματα υγείας και ασφάλειας να αποτελούν ζητήματα νευραλγικής σημασίας τόσο για τους εκπαιδευτικούς, όσο και για τους μαθητές.

Προϋπόθεση για να συζητηθεί με εκπαιδευτικές αρχές, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή άλλους φορείς οποιαδήποτε στρατηγική κατάρτισης μελλοντικών εκπαιδευτικών είναι η αποσαφήνιση των μαθησιακών στόχων που πρέπει να ενσωματωθούν στο πλαίσιο αυτής της κατάρτισης. Σύμφωνα με τα υπό εξέταση παραδείγματα, οι μαθησιακοί στόχοι για την κατάρτιση όλων των εκπαιδευτικών που παρέχουν γενική διδασκαλία στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα μπορούσαν να εστιάζουν:

• στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων στην καθημερινή διδασκαλία
• στη μεταλαμπάδευση πρότυπων συμπεριφορών και στην απόκτηση γνώσεων σχετικά με την προσωπική τους ασφάλεια και υγεία ως εργαζομένων, δηλαδή θέματα Υ.Α.Ε. στο εργασιακό περιβάλλον ενός σχολείου
• στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων ούτως ώστε να μπορούν να συμβάλλουν θετικά στη διασφάλιση ασφαλών και υγιών συνθηκών στα σχολεία.

Σε εκθέσεις του EU-OSHA σχετικά με την ενσωμάτωση της Υ.Α.Ε. στην εκπαίδευση, επισημάνθηκε η ανάγκη ανάπτυξης και παροχής συναφών πόρων διδασκαλίας για αξιοποίησή τους από σχολεία και σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, με στόχο τη στήριξη της στρατηγικής ενσωμάτωσης της εκπαίδευσης για τη διαχείριση των κινδύνων στην εν γένει εκπαιδευτική διαδικασία. Το ίδιο ισχύει και για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Οι περιπτωσιολογικές μελέτες δείχνουν ότι ποικίλοι πόροι και διαφορετικές προσεγγίσεις χρήζουν εξέτασης, ως πιθανά στοιχεία της στρατηγικής για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε θέματα Υ.Α.Ε. και διδασκαλίας της διαχείρισης των κινδύνων.

Οι πόροι κατάρτισης περιλαμβάνουν:

• εγχειρίδια για τους υπό κατάρτιση εκπαιδευτικούς
• εγχειρίδια για νεοπροσληφθέντες εκπαιδευτικούς ή εκπαιδευτικούς που αναλαμβάνουν καθήκοντα σε νέο χώρο εργασίας (σχολικό περιβάλλον)
• υλικό κατάρτισης για τους διδάσκοντες/εισηγητές
• πόρους για την κατάρτιση εκπαιδευτών με σκοπό την παροχή αλυσιδωτής κατάρτισης (τα μέλη μιας αρχικής ομάδας δρουν πολλαπλασιαστικά καταρτίζοντας άλλους εκπαιδευτικούς, αυτοί εν συνεχεία άλλους και ούτω καθεξής)
• πόρους για εκπαιδευτικούς με σκοπό την παροχή κατευθυντήριων γραμμών και κατάρτισης σε άλλους εκπαιδευτικούς
• επεξηγηματικό υλικό για χρήση στην αίθουσα διδασκαλίας με τους μαθητές.

Στις εκπαιδευτικές μεθόδους και προσεγγίσεις περιλαμβάνονται:

• επιλογές ατομικής μελέτης, ειδικότερα ηλεκτρονική μάθηση και/ή αξιοποίηση διαδραστικών ψηφιακών εφαρμογών
• συνδυαστική μαθησιακή προσέγγιση, συνδυασμός διαδικτυακής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και εκπαίδευσης με φυσική παρουσία (π.χ. εργαστήρια)
• μέθοδοι ενεργούς μάθησης, στο πλαίσιο των οποίων οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τις δικές τους γνώσεις, (παρουσιάζουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς σ’ αυτές βασίζεται η προσέγγιση της διδασκαλίας των μαθητών στη σχολική αίθουσα)
• όπως και σε άλλους τομείς της επαγγελματικής κατάρτισης, η δημιουργία διασυνδέσεων μεταξύ της Υ.Α.Ε. των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους υπό κατάρτιση εκπαιδευτικούς
• σαφής συσχέτιση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε θέματα Υ.Α.Ε./διδασκαλίας διαχείρισης των κινδύνων, με την κατάρτιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των μελλοντικών εκπαιδευτικών.

Άλλα θέματα κατάρτισης:

• συζήτηση σχετικά με τις ανάγκες κατάρτισης των εκπαιδευτικών, κατά το στάδιο προσδιορισμού πιλοτικών εκπαιδευτικών πόρων για την αίθουσα διδασκαλίας
• μελέτη των δυνατοτήτων κατάρτισης σε θεματικούς τομείς, όπως είναι η κατάρτιση σχετικά με την εκπαίδευση σε θέματα υγείας, την εκπαίδευση σε θέματα οδικής ασφάλειας, τη σωματική αγωγή και την εκπαίδευση για τη διαχείριση των κινδύνων
• διερεύνηση των τρόπων παροχής βασικών πληροφοριών και ανάπτυξης των απαραίτητων δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών, στον ελάχιστο δυνατό χρόνο
• σύνδεση παρεχόμενης κατάρτισης και προοπτικών σταδιοδρομίας μέσω διαπίστευσης, παροχής σχετικών πιστοποιητικών, αναγνώρισης αποκτηθέντων δεξιοτήτων διαχείρισης της Υ.Α.Ε. κ.λπ.
• παροχή περαιτέρω υποστήριξης στα σχολεία για τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου και τη διαχείριση της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας
• αξιολόγηση των προγραμμάτων και μεθόδων κατάρτισης.

EU-OSHA: OSH in the school curriculum: requirements and activities in the EU Member States

EU-OSHA: Report – A Safe Start for Young Workers in Practice

EU-OSHA: Training teachers to deliver risk education – Examples of mainstreaming OSH into teacher training programmes